|
İç ve dış açığa emanet para desteği
Şükrü Kızılot - skizilot@yaklasim.com 11
Temmuz 2007 Çarşamba - Hürriyet
ASLINDA, emanet para dediğimizin bilinen adı "sıcak para". Ancak bu deyimi
kullanınca, bazıları sıcak ekmek gibi güzel bir şey zannediyor. O nedenle
"emanet para" deyimini özellikle kullanıyoruz.
Cumartesi günü, diğer ülkelerle de kıyaslayarak açıkladığımız gibi Türkiye,
dünya piyasalarına göre, en yüksek reel faizi veren ülke. Yabancılar, döviz
cinsinden yüzde 20 civarında faiz geliri elde ediyorlar.
Bu nedenle, sıcak para için Türkiye en cazip ülke. Türkiye’de hem iç açığını hem
de dış açığını, sattığı tesis ve gayrimenkuller, satılan bankalar ve özellikle
emanet para dediğimiz sıcak paranın sayesinde kapatıyor.
İÇ VE DIŞ AÇIK
Basit bir anlatımla iç açık; bütçenin açık vermesi oluyor. Bütçenin gelirlerinin
(vergi gelirleri ve vergi dışı gelirlerin), giderlerini (borçlanma faizi,
personel, cari giderler vs.) karşılayamadığı durumlarda, "bütçe açığı" yani "iç
açık" ortaya çıkıyor. Bilindiği gibi bütçemiz, yıllardır sürekli olarak açık
veriyor.
Dış açık ise, ülkenin döviz gelirleri ile döviz giderleri arasındaki fark
oluyor. Örneğin;
- Türkiye’nin döviz gelirleri (ihracat, turizm, taşımacılık, işçi dövizleri,
yurt dışı müteahhitlik vs.) 2005’te 108, 2006’da ise 122 milyar dolar oldu.
- Döviz giderleri de (ithalat, turizm, faiz, taşımacılık vs.) 2005’te 131,
2006’da ise 153 milyar dolar oldu.
Buna göre, döviz açığı (cari açık);
- 2005 yılında 23, 2006 yılında da 31 milyar dolar oldu.
Bilmeyenler için açıklayalım, 2001 yılında, Türkiye’nin cari açığı yoktu. 3.4
milyar dolar fazlası vardı. 2002 sonunda ise cari açık sadece 1,5 milyar dolar
idi. Sırasıyla 2003’te -8, 2004’te -16, 2005’te -23, 2006’da ise -31 milyar
dolar oldu.
Başka bir anlatımla, 2002’ye göre sadece 2006 yılında, Türkiye’nin döviz açığı
(cari açığı) 20 kat arttı. İlk 6 aylık göstergelere göre, 2007 yılında da döviz
açığımızın, 2006’dan geri kalmayacağı ve yaklaşık 34 milyar dolara ulaşacağı
tahmin ediliyor.
EMANET PARA DESTEĞİ
Neriman Teyze’nin anlayabileceği şekliyle açıklamak gerekirse, örneğin 2006
yılında harcadığımız döviz kazandığımız dövizden 31 milyar dolar daha fazla!..
- Peki... Bu 31 milyar dolar açığı nasıl kapattık?
- Yabancılar 2006 yılında, sıcak para yani emanet para olarak 41 milyar dolar
getirdiler. 31’i ile açığı kapattık, 10 milyar dolarını da döviz rezervlerimize
ekledik. Ayrıca Türkiye’nin yüz milyonlarca dolar kazanç sağlayan kurumları ve
bazı bankalarını satın alan yabancıların, bu alımlarla ilgili ödemelerinden
dolayı 26 milyar dolar civarında, döviz girişi oldu.
- Bir dakika... Yabancılar o kadar ülke varken, bu kadar parayı niye Türkiye’ye
getirdiler?
- Tabii ki kara kaşımıza ve kara gözümüze hayran oldukları için değil. Aldıkları
kurumlar, Türkiye’nin gözbebeği ve kárlı olan kurumlardı. Sıcak paraya gelince,
yabancılar sözgelimi 10 milyar dolar bozdurup, yüzde 20 faiz veren Hazine bonosu
Devlet tahvili alıyorlar. Vade bitince, parayı tahsil ettiklerinde, bu parayla
dolar kuru sabit olduğu yani artmadığı için 12 milyar dolar alıyorlar. Dolar
kuru düşmüşse (ki bir süredir 1.300’ün de altına düştü) 12,5 milyar dolar
alıyorlar. Sonuçta, yüzde 20-25 civarı dolar cinsinden kazanç sağlıyorlar. Bu
faizin benzeri, dünyada yok.
Yüksek reel faizle borçlanılıp, hem iç açık (bütçe açığı) finanse ediliyor hem
de dış açık (döviz açığı) kapatılıyor.
- Peki, bu ne zamana kadar gidecek?
- Kur düşük, faiz yüksek olduğu sürece, emanet para (sıcak para) gelmeye devam
edecek. Kriz olmadığı sürece YTL değerli kalacak. Yüksek faiz verilip, döviz
düşük tutuldukça ithalat patlayacak. Ege Cansen’in sürekli yazdığı gibi, düşük
kur, ithalatı ucuzlatıp, ihracatı kársızlaştırdığı için dış açık, yüksek faiz de
bütçedeki faiz ödemelerini büyüttüğü için iç açık yaratmaya devam edecek.
Bir gün döviz tırmanıp, reel faiz düştüğünde, yabancılar Türkiye’ye emanet para
getirmeyecekleri gibi, mevcut paralarını da (bono ve tahvilleri satıp ya da
banka mevduatını, fonları bozdurup) dövize çevirerek, Türkiye’den gitmeye
başlayacaklar.
İşte o anda, Türkiye’de dengeler alt-üst olacak.
Nitekim Hürriyet’te de okuduğunuz gibi, önceki gün Maliye Bakanı, dün de Kemal
Derviş, sıcak paradan duydukları rahatsızlığı dile getiriyorlardı.
İşin doğrusu, herkes bu tehlikeyi biliyor ancak alınan ciddi bir önlem de yok!..
İktisadi Dayanışma Gazetecilik Matbaacılık ve
Danışmanlık Ltd. Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30 |
