|
BİZE GÖRE
YMM karşıt inceleme yetkisi ve sorumluluğu
Veysi Seviğ - 08 Eylül 2005 Perşembe - Dünya
Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu'nun vermiş bulunduğu bir karar
uyarınca yeminli mali müşavirlerin Vergi Usul Yasası'nın 135'inci maddesinde
sayılan incelemeye yetkili olan kişilerden olmamaları nedeniyle üçüncü kişiler
nezdinde karşıt inceleme yapma yetkilerinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
(22.10.1999 gün ve E: 1999/89; K. 1999/438)
Bu durum karşısında, yeminli mali müşavirlerin inceleme yapma yetkisi, sözleşme
yaparak işlemlerini yürüttüğü yükümlünün işlemlerinin biçime uygunluğu ile
sınırlı olup, bu bağlamda karşıt inceleme ile belirlenmesi söz konusu olan
olaylarda, belgelerin gerçeğe aykırılığından dolayı sorumlu tutulmaları hukuken
tartışılır hale gelmektedir.
Gerçekte Vergi Usul Yasası'nın vergi incelemesi yapmaya yetkili olanları
belirleyen maddesinde yer alanlar dışında herhangi bir kişinin bu tür bir görevi
yerine getirmesi de mümkün değildir.
Bu bağlamda; Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik
Yasası'nda da yeminli mali müşavirlerin yükümlü kayıtlarına esas olan belgelerin
gerçeği yansıtıp yansıtmadıklarının üçüncü kişiler nezdinde incelemeler
yapılarak araştırılmasına yönelik özel bir yetkinin verilmesini öngören herhangi
bir hüküm bulunmamaktadır.
Her ne kadar; 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali
Müşavirlik Yasası'nın 12'nci maddesinde yer alan yeminli mali müşavirlerin
gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin mali
tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe standartlarına
uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelendiğini tasdik
edecekleri belirtilmiş; aynı maddenin ikinci fıkrasında, yeminli mali
müşavirlerin tasdik edecekleri belgeler, tasdik konuları ile tasdike ilişkin
usul ve esasların, gerçek ve tüzel kişilerin mükellefiyet şekilleri, iş kolları
ve ciroları, döviz kazandırıcı işlemleri, ithalat ve ihracatları yatırımın
miktarları ve nevileri ile belgelerin ibraz edileceği merciler esas alınmak
suretiyle Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği
konuları yer almışsa da burada çıkarılacak yönetmeliklerle yapılacak
düzenlemelerin kapsamı ve niteliği yasal düzenlemelerle sınırlı olacaktır.
Ancak; 02.01.1990 gün ve 20390 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe
konulan Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları,
Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik'in 8'inci maddesinde,
yeminli mali müşavirlere tasdik konuları ile ilgili olarak karşıt inceleme
yetkisi veren düzenleme yapılmış ve 08.11.1995 gün ve 22457 sayılı Resmi
Gazete'de yayımlanan 19 sıra numaralı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve
Yeminli Mali Müşavirlik Yasası Genel Tebliği'nde de yeminli mali müşavirlerin
karşıt inceleme yapma yetkisi olduğu belirtilmiştir.
Buna karşılık başlangıçta da belirttiğimiz gibi Vergi Dava Daireleri Genel
Kurulu'nun 22.10.1999 gün ve E: 1999/89; K. No: 1999/439 sayılı kararıyla, söz
konusu meslek yasasında yükümlü kayıtlarına esas olan belgelerin gerçeği ifade
edip etmediğini karşıt inceleme ile araştırma görev ve yetkisini yeminli mali
müşavirlere veren bir kural yer almadığı; yönetmelikte yer alan hükümlerin de bu
biçimde bir incelemeye olanak sağlayacak nitelikte olmadığı gerekçesi ile iptal
edilmiştir.
Bu hukuki durum karşısında; yeminli mali müşavirlerin, üçüncü kişilerden defter
ve belge istemek suretiyle karşıt inceleme yapma yetkisinin ancak;
vergilendirmeye esas alınan belge, kayıt düzeni ve matrah tespitinde dikkate
alınması gerekli işlemlerin, muhasebe usul ve esasları ile yasalarda belirtilen
düzenlemelere uygunluğu konusunda biçimsel inceleme yapmaktan ibaret olduğu açık
bulunmaktadır. Bu bakımdan; yeminli mali müşavirlerin sahip olmadıkları yetkinin
kullanılmamasından dolayı sorumlu tutulmaları hukuken olanaklı değildir.
Bu bağlamda oluşan bir yargı kararına göre de "Gerçek mahiyeti tespite yönelik
karşıt inceleme yapma yetkisi bulunmayan yeminli mali müşavir adına tasdik
kapsamı ile sınırlı sorumluluğu aşılarak düzenlenen ödeme emri hukuka
aykırı"dır. (Danıştay 3. Daire E.No: 2002/2514, K. No:2004/200)
Yeminli mali müşavirlerin özellikle konuya ilişkin inceleme yetkileri uzun
süredir hem tartışma konusu ve hem de iradece yanlış uygulamalara ve
yönlendirmelere yol açan bir özellik arz etmektedir. Konunun bu bağlamda
incelenmesi ve gereksiz işlemelere ve uygulamalara yer verilmemesi için olayın
hukuki özelliklerinin dikkate alınarak yeni yasal düzenlemelerle çözümlenmesi
gerekmektedir.
İktisadi Dayanışma Gazetecilik
Matbaacılık ve Danışmanlık Ltd.Şti -(0212) 325 71 21-281 85 26 -281 85 30
|